Overmatige lichaamsbeharing bij vrouwen wordt hirsutisme genoemd. Haargroei in het gezicht en op het lichaam is sterk afhankelijk van raciale afkomst. Noord-Europese vrouwen hebben bijvoorbeeld minder haargroei in het gezicht, op de buik en op de bovenbenen dan vrouwen uit het Middellandse Zeegebied. Ongeveer vijf procent van de vrouwen heeft last van hirsutisme. Het wordt vaak ten onrechte slechts als een cosmetisch probleem gezien. Vrouwen kunnen er psychisch zeer onder lijden.

Oorzaken van hirsutisme

De belangrijkste oorzaak van hirsutisme is een verhoogde spiegel van mannelijke hormonen (androgenen) in het lichaam. Deze hormonen bevorderen de ontwikkeling van de mannelijke geslachtskenmerken. Hoge androgeenspiegels kunnen bij vrouwen worden veroorzaakt door een toegenomen productie van deze hormonen door de eierstokken of bijnieren. Dit kan door diverse aandoeningen worden veroorzaakt. Vaak is dit het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), maar ook een gezwel in een eierstok of bijnier kan de oorzaak zijn.

Een andere oorzaak van hirsutisme kan het gebruik van geneesmiddelen zijn. Medicijnen als anabole steroïden, anti-misselijkheidsmiddelen, sommige anticonceptiepillen, antipsychotica, anti-epileptica en tamoxifen kunnen overmatige lichaamsbeharing bij vrouwen veroorzaken. Hirsutisme kan vaker in een familie voorkomen. Soms is de oorzaak niet bekend.
Het polycysteus ovarium syndroom, maar ook het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, kan overbeharing bij vrouwen veroorzaken

Plaats van de overmatige haargroei

Bij hirsutisme kan overmatig haar groeien in het gebied van snor en baard, op de borst, onderbuik en in de liesstreek, aan de binnenkant van de bovenbenen en op de armen en benen. Hirsutisme dat veroorzaakt wordt door het gebruik van geneesmiddelen wordt meestal gekenmerkt door fijn haar op de romp en in het gezicht.

Hirsutisme is vaak geen op zichzelf staande klacht. In veel gevallen gaat het gepaard met verschijnselen als kaalheid volgens het mannelijk patroon, het zwaarder worden van de stem, een toename van de spieromvang, overgewicht, onvruchtbaarheid, acne en een onregelmatige menstruatie.

Behandeling

Overbeharing bij vrouwen kan op verschillende manieren worden behandeld. Er bestaan cosmetische behandelingen voor hirsutisme zoals bleken, epileren, chemische middelen die de haren doen uitvallen, harsen, behandeling met elektrische stroom en licht- of laserbehandeling. Bij licht hirsutisme kan bleken of epileren volstaan. Wanneer de haargroei niet op grote oppervlaktes plaatsvindt, kan ook harsen zinvol zijn. Behandeling met elektrische stroom is effectief maar tijdrovend en kostbaar.

Geneesmiddelen tegen hirsutisme

Hirsutisme wordt vaak veroorzaakt door hoge androgeenspiegels in het lichaam. Geneesmiddelen die de aanmaak of werking van androgeen onderdrukken, kunnen helpen bij hirsutisme. Deze geneesmiddelen onderdrukken de haargroei, al kan het enkele maanden duren voor dit effect duidelijk wordt.

De behandelingsmogelijkheden zijn:

  • Anticonceptiepil met cyproteron: cyproteron is een hormoon dat lijkt op het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron. Het werkt ook anti-androgeen. Hierdoor zal de haargroei op ‘mannelijke’ plaatsen verminderen. Naast cyproteron bevat deze pil ook het oestrogeen hormoon ethinylestradiol. Deze pil staat ook bekend onder de merknaam Diane 35. Vanwege het hogere tromboserisico in vergelijking met andere anticonceptiepillen heeft deze pil niet de voorkeur als anticonceptiemiddel wanneer er geen sprake is van klachten als ernstige acne of hirsutisme.
  • Andere anticonceptiepillen: alle anticonceptiepillen remmen de aanmaak van androgeen enigszins. Het duurt ongeveer negen tot twaalf maanden voor het maximale effect op de overbeharing bereikt is.
  • Cyproteron: cyproteron kan ook als afzonderlijk middel worden gebruikt. Het heeft dan geen werking als anticonceptivum, maar wordt bij vrouwen gebruikt tegen hirsutisme of ernstig acne. De dosering is hoger dan de dosering in de anticonceptiepil met cyproteron. Hierdoor is het middel effectiever, maar geeft het ook meer bijwerkingen. Bekende bijwerkingen zijn onder andere vermoeidheid, depressie, hoofdpijn, pijnlijke borsten, gewichtstoename en libidoverlies. Bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd wordt cyproteron (merknaam Androcur) vaak ook in combinatie met een anticonceptiepil zoals Diane 35 gebruikt.
  • Spironolacton: deze plastablet heeft ook een anti-androgene werking. De bekendste bijwerkingen zijn misselijkheid, vaker plassen, nachtelijk plassen, hoofdpijn, gevoelige borsten, onregelmatige menstruaties, libidoverlies en moeheid.